برنج یکی از مهم‌ترین غلات برای مصرف انسان است. یکی از مشتقات برنج، سبوس برنج است که به شکل‌های مختلف مثل روغن سبوس، پودر و برنج قهوه‌ای قابل مصرف است. سبوس برنج پوشش بیرونی سخت دانه برنج است که هنگام تبدیل برنج قهوه‌ای به برنج سفید تولید می‌شود. استفاده از سبوس برنج در بارداری فواید زیادی دارد، زیرا منبع عالی از ویتامین‌ها، مواد معدنی، مواد مغذی و کربوهیدرات‌هاست. با گیلان کشت همراه باشید تا با مزایا و معایب مصرف سبوس برنج در بارداری بیشتر آشنا شوید.
مصرف سبوس برنج در بارداری
بیایید ابتدا با سبوس برنج آشنا شویم. برنجی که از شالیزار برداشت می‌شود، دارای سه لایه زیر است. لایه اول همان شلتوک است که غیرخوراکی است و از برنج جدا می‌شود. سبوس برنج، در لایه دوم برنج قرار گرفته است و خوراکی است. مصرف این بخش از برنج، خواص زیادی دارد زیرا مخلوطی از مواد مغذی از جمله پروتئین، چربی، فیبر خام و… است و با سایر اشکال سبوس مانند سبوس گندم متفاوت است. سبوس برنج ارزش غذایی بالایی دارد و علاوه بر پروتئین، منبع عالی ویتامین‌های B و E و مقادیر کمی آنتی اکسیدان نیز است.
تغذیه مادر باردار از اهمیت زیادی برخوردار است و بسیار مهم است که مادر حتما انواع مختلف مواد معدنی و مغذی را دریافت کند. همچنین کنترل سطح قند خون، کلسترول و فشار خون نیز اهمیت زیادی دارد و به تجربه زایمان سالم و راحت کمک می‌کند. استفاده از سبوس برنج در بارداری به تامین مواد مغذی بدن و همچنین حفظ سلامت مادر و جنین کمک شایانی می‌کند. این ماده به شکل‌های مختلفی مثل پودر سبوس، روغن سبوس، و برنج قهوه‌ای در بازار موجود است که در ادامه هر یک از آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
روغن سبوس
روغن سبوس برنج نوعی روغن گیاهی با کیفیت بالا برای پخت‌وپز و مصارف دیگر است که در برخی کشورهای آسیایی به ویژه ژاپن و هند بسیار محبوب است. مصرف این روغن توسط افراد باردار به حفظ سطح سالم قند خون، کاهش کلسترول خون، کنترل فشار خون بالا و افزایش متابولیسم بدن کمک می‌کند.
پودر سبوس
درنهایت سبوس برنج را می‌توان به شکل پودر و به عنوان چاشنی هم مصرف کرد. مزیت پودر سبوس برنج ماندگاری طولانی‌تر و سهولت استفاده آن است.
برنج قهوه‌ای
مصرف برنج قهوه‌ای رایج‌ترین شکل استفاده از سبوس برنج است. برای تولید برنج قهوه‌ای، لایه سبوس برنج را جدا نمی‌کنند و فقط لایه شلتوک را حذف می‌کنند. بنابراین برنج قهوه‌ای نوعی غلات کامل است و به دلیل داشتن سبوس منبع غنی از مواد مغذی مهم مانند منیزیم، منگنز و سلنیوم محسوب می‌شود. به همین خاطر نیز مصرف آن در دوران بارداری مزایای زیادی به همراه دارد.
خواص سبوس برنج در بارداری
برخی از مهم‌ترین خواص سبوس برنج در دوران بارداری شامل موارد زیر است:
- کاهش سطح کلسترول بد (LDL): سبوس برنج به عنوان منبع سرشار فیبر شناخته می‌شود و فیبر غذایی به کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) کمک می‌کند. در واقع فیبر به مولکول‌های چربی می‌چسبد و از جذب آن‌ها جلوگیری می‌کند.
- کاهش نوسانات خلقی و استرس: به دلیل تغییرات هورمونی زنان باردار اغلب احساس استرس یا افسردگی می‌کنند. خوشبختانه مطالعات نشان داده‌اند که مصرف شکل‌های مختلف سبوس برنج مثل برنج قهوه‌ای در دوران بارداری می‌تواند به کاهش نوسانات خلقی و بهبود خلق‌و‌خو کمک کند. زیرا سبوس برنج حاوی برخی مواد مغذی مثل پروتئین، ویتامین‌های B، سلنیوم، روی، آهن و مس است که به تقویت سیستم عصبی و بهبود احساسات و عواطف کمک می‌کنند.
- کمک به رشد بهتر دستگاه عصبی جنین: سیستم عصبی جنین در اوایل بارداری شروع به تشکیل و رشد می‌کند و دریافت مواد مغذی مورد‌نیاز سلامت دستگاه عصبی او را تضمین می‌کند. به همین خاطر تغذیه مادر در ماه‌های اول بسیار مهم است. سبوس برنج منبع غنی از منیزیم، آهن، کولین و ویتامین‌های B است که در دوران بارداری به طور مستقیم به رشد و تکامل مغز، سیستم عصبی و عملکردهای شناختی جنین کمک می‌کنند. برای مثال برنج قهوه‌ای حاوی مقدار کمی فولات است، فولات به رشد سالم لوله عصبی کمک کرده و از بروز برخی نقص‌ها مانند اسپینابیفیدا و آنسفالی جلوگیری می‌کند.
- کنترل وزن بدن: افزایش وزن بیش از حد در زنان باردار بسیار خطرناک است و می‌تواند عوارض جانبی خطرناکی مثل زایمان پرریسک، دیابت بارداری و … را به همراه داشته باشد. ولی با مصرف برنج قهوه‌ای به جای برنج سفید می‌توان از افزایش وزن جلوگیری کرد. همانطور که اشاره کردیم، برنج قهوه‌ای منبع غنی از فیبر و کربوهیدرات‌های پیچیده است و بنابراین می‌تواند مدت طولانی‌تری شما را سیر نگه دارد. کربوهیدرات‌های پیچیده نسبت به کربوهیدرات‌های ساده با سرعت کمتری در بدن تجزیه می‌شوند و انرژی بیشتری را برای دوره‌های طولانی‌تر تامین می‌کنند.
- کاهش حالت تهوع صبحگاهی: سبوس برنج حاوی مقادیر زیادی از ویتامین B6 است، این ویتامین در سراسر بدن تاثیرات مثبتی دارد. برای مثال به کاهش حالت تهوع و استفراغ کمک می‌کند. بنابراین اگر تهوع صبحگاهی دارید، برنج قهوه‌ای یا پودر سبوس را به رژیم بارداری خود اضافه کنید.
- تقویت سیستم ایمنی بدن: در دوران بارداری، حفظ سلامتی مادر و جنین در حال رشد در اولویت است. سبوس برنج حاوی برخی مواد مغذی مثل منیزیم، پروتئین و سلنیوم است که سیستم ایمنی را تقویت کرده و به حفظ سلامت مادر و جنین کمک می‌کند.
- افزایش انرژی: خستگی یکی از علائم رایج بارداری به خصوص در سه ماهه اول و سوم است. اما خوشبختانه مصرف سبوس برنج با تامین مقدار مناسبی از برخی مواد مغذی مثل آهن، پروتئین، پتاسیم و ویتامین‌های B به حفظ سطح انرژی بالاتر کمک می‌کند.
- کاهش بی‌خوابی و بهبود خواب: استفاده از سبوس برنج در بارداری می‌تواند به خواب بهتر، کمک کند. برنج قهوه‌ای حاوی ملاتونین، هورمون خواب است که کیفیت خواب را افزایش داده و به مادر باردار اجازه می‌دهد استراحت کافی داشته باشد. همچنین سبوس برنج حاوی ویتامین‌های B3 و B6 است که به بهبود خواب کمک می‌کنند.
- بهبود سلامت قلب: منیزیم، کلسیم، فولات، ویتامین B6 و پتاسیم موجود در سبوس برنج همگی به افزایش سلامت قلب کمک می‌کنند. سبوس همچنین منبعی غنی از آنتی اکسیدان‌ها و مواد مغذی گیاهی است که با رادیکال‌های آزاد در سراسر بدن مبارزه کرده و خطر ابتلا به بیماری قلبی را کاهش می‌دهد.
- کنترل فشار خون: تنظیم فشار خون در دوران بارداری بسیار مهم است، زیرا فشار خون بالا در طول دوره بارداری می‌تواند هم برای مادر و هم جنین خطرناک باشد. منیزیم، ماده‌ای که در سبوس برنج فراوان است، برای کنترل فشار خون ضروری است. کاهش منیزیم در بدن ممکن است خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش دهد. علاوه بر منیزیم، پتاسیم و کلسیم موجود در سبوس نیز برای تنظیم فشار خون ضروری هستند.
- کمک به کنترل دیابت بارداری: یکی دیگر از فواید سبوس برنج در بارداری کنترل دیابت است. سبوس برنج دارای مقادیر زیادی فیبر نامحلول و پلی فنول‌های ضروری است که به حفظ سطح سالم قند خون کمک می‌کنند. علاوه بر این موارد، کربوهیدرات‌های پیچیده نیز برای متعادل‌کردن سطح قند خون عالی هستند و برای کسانی که دیابت بارداری دارند، انتخاب بهتری هستند.
- پیشگیری از بروز یبوست : یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که در دوران بارداری با آن مواجه می‌شوید، یبوست است. یبوست در بارداری بسیار آزاردهنده است و می‌تواند منجر به هموروئید و تشدید آن نیز بشود. ولی مصرف سبوس برنج راه خوبی برای تسکین یبوست و سایر مشکلات گوارشی در دوران بارداری است. فیبر موجود در این ماده می‌تواند به طور قابل توجهی از بروز این مشکلات پیشگیری کند. فیبر به حفظ حرکات سالم و منظم روده و هضم مناسب غذا کمک می‌کند. همچنین حاوی نشاسته مقاوم است که به رشد باکتری‌های مفید روده کمک می‌کند.
آیا خوردن سبوس برنج در بارداری ضرر دارد؟
همانطور که متوجه شدید، مصرف سبوس برنج به میزان کافی می‌تواند فواید زیادی به همراه داشته باشد. ولی مصرف بیش از اندازه و عدم رعایت برخی نکات می‌تواند منجر به بروز عوارض جانبی مختلفی شود. برخی از عوارض جانبی خوردن سبوس برنج در بارداری عبارت‌اند از:
- احتمال بروز آلرژی: اگر برای اولین بار سبوس برنج مصرف می‌کنید، ممکن است به برخی مواد موجود در آن آلرژی داشته باشید. در صورت بروز هرگونه ناراحتی، فورا به پزشک مراجعه کنید.
- خطر سقط جنین: سبوس برنج ممکن است حاوی مقادیر کمی آرسنیک باشد. آرسنیک می‌تواند خطر مرگ جنین را افزایش دهد. البته این عارضه بیشتر افرادی که هر روز از مشتقات سبوس برنج استفاده می‌کنند را تهدید می‌کند. بنابراین، باید از پرخوری و مصرف زیاد برنج قهوه‌ای و … خودداری کنید.
برای کاهش عوارض جانبی مصرف سبوس برنج نکات زیر را مدنظر داشته باشید:
- بهترین راه برای کاهش آرسنیک این است که برنج قهوه‌ای را چند مرتبه شست‌و‌شو دهید.
- همچنین بهتر است افراد باردار سبوس برنج را به اندازه کافی و در کنار انواع دیگر غلات کامل و کربوهیدرات‌های پیچیده مصرف کنند و از مصرف زیاد آن خودداری کنند.
جمع بندی
در این مقاله درباره مزایا و معایب استفاده از سبوس برنج در بارداری صحبت کردیم. مصرف شکل‌های مختلف سبوس برنج با داشتن مواد معدنی مهم از علائم رایج بارداری مثل دیابت بارداری، اضافه وزن، فشار خون بالا و … پیشگیری می‌کند. ولی این نکته را به یاد داشته باشید که مصرف بیش از اندازه آن به دلیل وجود آرسنیک می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد.
